Hãy tưởng tượng: một nhóm tấn công tinh vi thâm nhập vào hệ thống của bạn, lặng lẽ tồn tại trong bóng tối, thu thập dữ liệu dần dần và bạn không hề hay biết. Khi bị phát hiện thì thiệt hại đã rất lớn: dữ liệu bị rò rỉ, hệ thống bị kiểm soát, hoạt động kinh doanh bị gián đoạn.

Đây chính là hình thức tấn công APT. Vậy APT là gì, hoạt động thế nào và làm sao phòng chống? Hãy cùng CyStack đi sâu từng phần trong bài viết này.

APT, viết tắt của Advanced Persistent Threat, được hiểu là hình thức tấn công mạng có chủ đích, kéo dài và tinh vi.

Khác với những cuộc tấn công thông thường diễn ra nhanh và dồn dập, APT là kiểu tấn công âm thầm. Kẻ xâm nhập thâm nhập hệ thống, ở lại lâu dài và khai thác dữ liệu một cách kín đáo.

Một chiến dịch tấn công có chủ đích APT thường được lên kế hoạch kỹ lưỡng:

• Xác định mục tiêu cụ thể (ví dụ: công ty tài chính, chính phủ, tổ chức năng lượng).
• Khai thác lỗ hổng hoặc lừa đảo nhân viên để có quyền truy cập.
• Thiết lập cửa hậu (backdoor) và duy trì kết nối ổn định để tiếp tục thu thập thông tin.

Điểm khiến APT nguy hiểm là: bạn có thể đã bị tấn công hàng tháng, thậm chí hàng năm mà không hề hay biết.

Không chỉ các cơ quan nhà nước hay tập đoàn lớn mới bị tấn công. Bất kỳ doanh nghiệp nào nắm giữ dữ liệu có giá trị, từ thông tin khách hàng, tài chính, đến chuỗi cung ứng đều có thể trở thành mục tiêu của tấn công mạng APT.

Kẻ tấn công có thể nhằm:

• Đánh cắp dữ liệu bí mật: kế hoạch kinh doanh, hợp đồng, tài chính, mã nguồn.
• Gián điệp công nghiệp hoặc chính trị: thu thập thông tin chiến lược.
• Phá hoại hệ thống: làm gián đoạn hoạt động, gây mất uy tín thương hiệu.

Một chiến dịch APT có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Dưới đây là 6 giai đoạn chính:

Khác với malware thông thường, APT di chuyển nhẹ nhàng, hợp pháp hóa hoạt động của mình bằng các tài khoản hoặc công cụ có sẵn trong hệ thống. Điều này khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn nhiều.

Nhiều doanh nghiệp chỉ nhận ra khi thiệt hại đã xảy ra: dữ liệu bị rò rỉ, hệ thống bị chiếm quyền điều khiển hoặc tài khoản quản trị bị xâm nhập.

Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo sớm mà bạn cần đặc biệt chú ý:

• Các máy chủ gửi lưu lượng bất thường ra ngoài, đặc biệt vào ban đêm.
• Có tài khoản người dùng lạ hoặc hoạt động đăng nhập từ khu vực bất thường.
• Xuất hiện file, tiến trình hoặc lệnh chạy ngầm không rõ nguồn gốc.
• Hệ thống hoạt động chậm bất thường, log bị xóa hoặc sửa đổi.
• Email nội bộ bị chuyển hướng, hoặc có hành vi phishing tinh vi.

Không có giải pháp nào chống APT tuyệt đối. Tuy vậy, việc phát hiện sớm và phòng ngừa hiệu quả có thể giúp doanh nghiệp bạn giảm thiểu thiệt hại đáng kể. Điều quan trọng là xây dựng một hệ thống phòng thủ nhiều lớp, kết hợp công nghệ, quy trình và con người.

APT thường ẩn mình rất kỹ, nhưng vẫn để lại dấu vết kỹ thuật số nếu bạn có công cụ giám sát đủ sâu.

1. Giám sát thiết bị đầu cuối với EDR / XDR

• EDR (Endpoint Detection & Response) giúp theo dõi hoạt động bất thường trên máy tính, server, laptop, thiết bị người dùng.
• XDR (Extended Detection & Response) mở rộng phạm vi giám sát sang toàn bộ mạng và hạ tầng cloud.

Giải pháp như CyStack Endpoint có thể giúp doanh nghiệp giám sát thiết bị theo thời gian thực, phát hiện các hành vi lạ, cô lập thiết bị nghi ngờ và hỗ trợ phản ứng nhanh khi có sự cố.

2. Phân tích log và cảnh báo với SIEM / SOC

• SIEM (Security Information and Event Management) thu thập log từ nhiều nguồn khác nhau và phân tích để phát hiện bất thường.
• SOC (Security Operation Center) là đội ngũ hoặc dịch vụ chuyên giám sát 24/7, đánh giá các cảnh báo nghi ngờ. Việc vận hành SOC giúp doanh nghiệp không chỉ phát hiện sớm mà còn phản ứng kịp thời trước các sự cố APT. Doanh nghiệp có thể sử dụng dịch vụ SOC-as-a-Service của CyStack, giúp giám sát an ninh liên tục, tích hợp cảnh báo sớm, và giảm gánh nặng vận hành cho đội nội bộ

3. Kết hợp Threat Intelligence

• Threat Intelligence cung cấp dữ liệu cập nhật về các nhóm APT, mẫu mã độc, hạ tầng C2 (command-and-control).
• Khi kết hợp với SIEM hoặc SOC, hệ thống có thể tự động đối chiếu log nội bộ với các IoC (Indicators of Compromise) mới nhất, phát hiện sớm dấu hiệu xâm nhập.

4. Thiết lập honeypot hoặc deception system

• Honeypot là một hệ thống hoặc ứng dụng được tạo ra có chủ đích để giả làm mục tiêu hấp dẫn, nhằm thu hút và theo dõi hành vi của kẻ tấn công
• Deception system mở rộng hơn, tạo ra toàn bộ môi trường giả lập trong hệ thống thật.

Phát hiện sớm là quan trọng, nhưng ngăn chặn từ đầu mới là chiến lược bền vững.

Dưới đây là các trụ cột doanh nghiệp nên xây dựng để giảm nguy cơ trở thành mục tiêu

Nguyên tắc cốt lõi của Zero Trust là “Never Trust, Always Verify” (tạm dịch: không bao giờ tin tưởng, luôn xác minh). Điều này có nghĩa là mọi yêu cầu truy cập, dù đến từ người dùng, thiết bị hay ứng dụng nội bộ, đều phải được xác minh danh tính và mức độ tin cậy trước khi được cấp quyền truy cập vào hệ thống.

Mỗi người dùng, thiết bị và ứng dụng cần được xác thực nhiều lớp để đảm bảo chỉ những thực thể hợp lệ mới có thể truy cập tài nguyên quan trọng.

Giải pháp quản trị tập trung như CyStack Security Platform giúp doanh nghiệp triển khai chính sách Zero Trust dễ dàng, kiểm soát truy cập toàn hệ thống và theo dõi hoạt động người dùng theo thời gian thực.

Doanh nghiệp cần cấp quyền dựa trên nhu cầu thực tế, tránh để tài khoản thông thường có quyền quản trị (admin). Bên cạnh đó, việc rà soát định kỳ danh sách tài khoản, đặc biệt những tài khoản lâu không sử dụng có thể giúp giảm thiểu nguy cơ bị chiếm quyền.

Hệ thống quản lý danh tính và truy cập (IAM – Identity & Access Management) là công cụ cần thiết cho doanh nghiệp để duy trì tính minh bạch, đồng thời đảm bảo mọi quyền truy cập đều được giám sát và ghi nhận.

Hầu hết các cuộc tấn công mạng APT đều khai thác lỗ hổng phần mềm chưa được vá, đặc biệt là zero-day hoặc hệ thống lỗi thời.

Doanh nghiệp cần thiết lập quy trình quản lý bản vá rõ ràng, theo dõi các cảnh báo bảo mật từ nhà cung cấp phần mềm và thực hiện cập nhật định kỳ.

Công cụ như CyStack Vulnscan sẽ cho phép phát hiện, theo dõi và cảnh báo lỗ hổng trong toàn bộ hệ thống, giúp doanh nghiệp chủ động khắc phục trước khi bị khai thác.

Doanh nghiệp nên triển khai xác thực đa yếu tố (MFA) cho tài khoản quản trị và người dùng quan trọng nhằm giảm khả năng bị chiếm quyền truy cập.

Song song đó, mã hóa dữ liệu ở cả hai trạng thái (khi lưu trữ và khi truyền tải) giúp ngăn chặn việc đọc trộm thông tin.

Ngoài ra, việc sao lưu định kỳ (backup) và lưu bản sao tại môi trường tách biệt sẽ bảo đảm khả năng phục hồi nhanh chóng nếu hệ thống bị tấn công hoặc gián đoạn.

Bảo mật không phải là trạng thái tĩnh, mà là một quá trình liên tục.

Doanh nghiệp cần tiến hành kiểm thử xâm nhập (Penetration Testing) định kỳ để đánh giá khả năng phòng thủ và phát hiện lỗ hổng trước khi kẻ tấn công lợi dụng.

Ngoài ra, chương trình Bug Bounty trên nền tảng WhiteHub do CyStack vận hành cho phép doanh nghiệp huy động cộng đồng chuyên gia bảo mật toàn cầu cùng tham gia kiểm tra, phát hiện lỗ hổng thực tế.

Mô hình này giúp doanh nghiệp nâng cao tính chủ động, tiết kiệm chi phí và duy trì mức độ an toàn liên tục mà không phụ thuộc hoàn toàn vào đội nội bộ.

Nhân viên là tuyến phòng thủ đầu tiên nhưng cũng là mắt xích yếu nhất trong chuỗi bảo mật.

Vì vậy, doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo nhận thức an ninh mạng, giúp đội ngũ nhận biết email lừa đảo, cảnh giác với liên kết lạ và hiểu rõ quy trình xử lý khi phát hiện sự cố.

Mô phỏng các kịch bản tấn công (như phishing test) hoặc tổ chức chương trình Awareness Training – vốn là dịch vụ mà CyStack thường triển khai cho khách hàng doanh nghiệp sẽ giúp hình thành văn hóa bảo mật là trách nhiệm của mọi người.

Dù đã chuẩn bị kỹ lưỡng, doanh nghiệp vẫn có khả năng bị tấn công. Khi đó, điều quan trọng nhất là phản ứng nhanh và có quy trình rõ ràng.

1. Xác định sự cố: thu thập thông tin, xác minh phạm vi bị ảnh hưởng.
2. Ngăn chặn lây lan: cô lập máy bị nhiễm, tạm ngắt kết nối mạng nghi ngờ.
3. Loại bỏ mã độc: xóa backdoor, quét hệ thống, khôi phục cấu hình an toàn.
4. Khôi phục hệ thống: khôi phục dữ liệu từ bản sao sạch, đảm bảo tính toàn vẹn.
5. Đánh giá & cải tiến: rút kinh nghiệm, vá lỗ hổng, cập nhật chiến lược bảo mật.

Tấn công APT không còn là nguy cơ xa vời mà là rủi ro hiện hữu với mọi doanh nghiệp. Hacker ngày càng tinh vi, nhưng điều đó cũng đồng nghĩa rằng doanh nghiệp có thể phòng thủ thông minh hơn nếu hiểu rõ cách chúng hoạt động và chủ động chuẩn bị trước. 👉Tải bộ tài liệu mô phỏng chiến dịch tấn công APT và khám phá cách tối ưu chiến lược phòng thủ cho doanh nghiệp bạn.