Reading Time: 4 minutes

Bối cảnh

Là một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực blockchain, tôi có thể khẳng định yếu tố cốt lõi tạo nên sự bùng nổ của công nghệ này chính là hợp đồng thông minh. Đây là một trong những kiến thức căn bản bạn cần nắm rõ trước khi bước chân vào lĩnh vực này. Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ kiến thức và góc nhìn của mình về hợp đồng thông minh, giúp bạn hiểu rõ cách chúng hoạt động và tại sao chúng lại có vai trò quan trọng đến vậy.

Dù bài viết này chủ yếu nói về Ethereum, nhưng hầu hết các nguyên tắc tôi chia sẻ đều có thể áp dụng cho các blockchain khác hỗ trợ hợp đồng thông minh.

Hợp đồng thông minh (smart contract) chính là nền tảng cho sự phát triển của blockchain.

Bước đột phá của Ethereum vào năm 2013 nằm ở khả năng cho phép lập trình viên tạo ra các đoạn mã nhỏ, được gọi là smart contract, có thể triển khai trên mạng lưới để hoạt động một cách độc lập. Trong hệ sinh thái Ethereum, Solidity là ngôn ngữ lập trình cấp cao được sử dụng để viết ra các hợp đồng thông minh. Ngôn ngữ lập trình này cũng được thiết kế đặc biệt để vận hành trên Máy ảo Ethereum (EVM).

Smart contract, về bản chất, là một chương trình máy tính định nghĩa một tập hợp các quy tắc, hay “điều khoản”, sẽ tự động được thực thi khi người dùng tương tác trên blockchain. Điểm mấu chốt là, một khi hợp đồng thông minh được triển khai, nó sẽ hoạt động một cách nhất quán, không thể bị sửa đổi hay kiểm soát bởi các tác nhân xấu.

Do đó, smart contract là giải pháp lý tưởng cho các ứng dụng tài chính, cho phép chúng thực hiện các giao dịch gửi hoặc nhận tiền điện tử một cách tự động và đảm bảo.

Ví dụ thực tiễn

Vậy, hiện tại ta có thể thay thế những ứng dụng nào bằng smart contract?

• Công cụ tài chính: Thông thường, khi bạn giao dịch mua cổ phiếu hoặc đổi tiền tệ này sang tiền tệ khác trực tuyến, bạn sẽ cần một bên thứ ba để giữ cả hai tài sản trong tình trạng ký quỹ trong khi giao dịch diễn ra – chẳng hạn như một nhà môi giới chứng khoán. Smart contract có thể đóng vai trò là bên thứ ba đó, cho phép các giao dịch diễn ra mà không cần trung gian.
• Quyền sở hữu tài sản: So với các thủ tục pháp lý truyền thống, smart contract mang lại tốc độ, tính minh bạch và khả năng phân chia quyền sở hữu.
• Phát hành token: Bạn hoàn toàn có thể phát hành các token mới như Tether hoặc Chainlink trên mạng Ethereum. Tương tự, bạn cũng có thể khởi chạy các dự án NFT như Bored Apes hay CryptoPunks bằng cách sử dụng smart contract.

Tiềm năng của smart contract là vô hạn. Trên thực tế, có lẽ chúng ta mới chỉ khám phá được bề nổi của những hệ thống sau này có thể được đổi mới bằng công nghệ blockchain.

Đặc tính của smart contract

Những đặc điểm nào giúp smart contract có khả năng cách mạng hóa hoặc thay thế các mô hình công nghệ hiện có? Khác với các ngôn ngữ lập trình truyền thống, smart contract có những tính chất sau:

• Tính minh bạch: Smart contract được công khai trên blockchain và có thể được đọc và bổ sung bởi bất kỳ ai có quyền truy cập vào blockchain.
• Tính đơn giản: Vì việc triển khai smart contract lên blockchain rất tốn kém và chứa logic xử lý luồng giao dịch tài chính yêu cầu bảo mật cao, chúng thường nhỏ gọn và đơn giản hơn nhiều so với hầu hết các mã nguồn khác.
• Tính bất biến: Một khi smart contract đã được triển khai, (thông thường) nó không thể bị thay đổi và đảm bảo được hoạt động thống nhất bất kể khi nào được sử dụng! Điều này cho phép smart contract hoạt động như một bên thứ ba đáng tin cậy – vì không có cá nhân nào kiểm soát smart contract, nó có thể đóng vai trò trung gian tài chính, nhà tạo lập thị trường tự động đáng tin cậy, hoặc nhiều hơn nữa bằng cách đảm bảo tính công bằng.

Khi được triển khai, các smart contract này hoạt động như những tác nhân độc lập, hoàn toàn minh bạch và có thể chứa những logic phức tạp. Do đó, thay vì chỉ có người thật sở hữu tài khoản trên Ethereum, có thể phân loại ra hai loại tài khoản:

• Tài khoản sở hữu bên ngoài (EOA): Được kiểm soát bởi người dùng thông qua khóa riêng.
• Tài khoản hợp đồng: Được quản lý bởi mã smart contract.

Sự khác biệt giữa EOA và tài khoản hợp đồng

Tiết lộ với bạn điều bất ngờ là hai loại tài khoản này về cơ bản có thể làm những việc giống nhau! Cả hai loại tài khoản đều có thể:

• Nhận hoặc gửi token có thể thay thế (Ether) đến bất kỳ tài khoản nào.
• Nhận hoặc gửi token không thể thay thế (ví dụ: một CryptoKitty) đến bất kỳ tài khoản nào.
• Kích hoạt một tài khoản hợp đồng khác – cho phép một smart contract chạy các smart contract khác.
• Tạo ra các smart contract mới – cho phép một smart contract hoạt động như một nhà máy hợp đồng!

Tuy nhiên, tài khoản hợp đồng có một số hạn chế:

• Tài khoản hợp đồng không thể tự khởi tạo hành động – chúng chỉ có thể phản hồi các giao dịch mà chúng nhận được (thường là từ EOAs).
• Tài khoản hợp đồng được kiểm soát hoàn toàn bởi mã nguồn của chúng, trong khi EOAs được kiểm soát bởi các khóa riêng tư liên quan.

Hy vọng sau khi đọc bài viết này bạn đã hiểu hơn về smart contract và những ứng dụng của chúng. Tôi sẽ tiếp tục chia sẻ kiến thức về smart contract nói riêng và blockchain nói chung để giúp bạn tạo nên được smart contract của riêng mình.